علی‌اکبر ولایتی وزیر اسبق امور خارجه در کتاب "آن سوی دیپلماسی" به تشریح سفر خود در اردیبهشت سال ۱۳۶۱ به کشور هند و تلاش‌های وزارت امور خارجه برای راه‌اندازی سفارتخانه‌های ایران در کشورهای مختلف پرداخته است.
گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم ـ علی‌اکبر ولایتی باسابقه‌ترین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است. او که هم‌اکنون مشاور امور بین‌الملل رهبر معظم انقلاب اسلامی است در دوره‌ای حساس که جنگ ایران و عراق جاری بود و با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ به پایان رسید، مسئولیت وزارت امور خارجه را به‌عهده داشت و تا سال ۷۶ (پایان دولت سازندگی) عهده‌دار این سمت بود.
ولایتی پس از اینکه در سال‌های گذشته کتاب «تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق بر جمهوری اسلامی ایران» را با نگاه به نقش دستگاه دیپلماسی و وزارت امور خارجه در جنگ به انتشار رساند، اکنون کتاب «آن سوی دیپلماسی؛ سیاست و روابط خارجی جمهوری اسلامی بر پایه یادداشت‌های دوران وزارت امور خارجه» را مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس آماده انتشار ساخته است که جلد اول آن درباره رویدادهای سال‌های ۶۰ و ۶۱ است که در چند گزارش به بازخوانی بخش‌های مهم این کتاب خواهیم پرداخت:
** راه‌اندازی سفارتخانه‌های ایران پس از پیروزی انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در دوره مسئولیت علی‌اکبر ولایتی در وزارت امور خارجه، سفارتخانه‌های ایران در چند کشور تأسیس شد و متقابلاً آن کشورها نیز سفارتخانه‌هایشان را در ایران راه‌اندازی کردند، ضمن اینکه پیش از آن و بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، سفارت رژیم صهیونیستی در ایران به سفارت فلسطین تغییر کرد.
ولایتی در خاطراتش به دیدار با وزیر خارجه ویتنام در ۸ اردیبهشت ۱۳۶۱ در دهلی‌نو اشاره کرده است. او نوشته است که در آن دیدار خطاب به همتای ویتنامی خود گفت: «شنیده‌ایم که شما در مذاکرات قبلی خود، بعضی از رجال سیاسی ویتنام که قبلاً به ایران آمده بودند و با مقامات ما ملاقات کرده بودند، اظهار تمایل کرده بودید که در تهران سفارت تأسیس کنید. باید بگویم ما نیز عیناً همین اشتیاق و تمایل را برای افتتاح سفارت در کشور شما داریم و از نظر ما افتتاح سفارت ویتنام در تهران هیچ مانعی ندارد و هر زمانی که شما بخواهید آماده‌ایم که تسهیلات لازم را در اختیار شما بگذاریم.»
دیدار ولایتی با فیدل کاسترو در کوبا
همچنین در ۲۴ اردیبهشت مقامات وزارت امور خارجه به ۱۱ کشور آفریقایی اعزام شدند. ولایتی در خصوص اهداف این اعزام در خاطراتش گفته است: «آقای لواسانی مدیرکل سیاسی آسیا و آفریقای وزارت امور خارجه قرار است در ۲۰ روز آینده به کشورهای نیجریه، غنا، تانزانیا، گینه، سیرالئون و سنگال و آقای کامیاب معاون اداره سازمان‌های بین‌المللی وزارتخانه در سفری ۱۴روزه به کشورهای اتیوپی، کنیا، زیمبابوه، موزامییک و کنگوی برازاویل برود.
دو هدف از این سفرها مدنظر وزارت امور خارجه است؛ هدف اول اینکه در دیدار با مقامات این کشورها مواضع جمهوری اسلامی ایران در رابطه با کنفرانس آتی سران جنبش عدم‌تعهد تشریح و مطرح شود که این اجلاس نباید در بغداد تشکیل شود. هدف دوم گسترش و تحکیم روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با این کشورها را پیگیری کنند. برخی از این کشورها تقاضا دارند که سفارت خود را در ایران افتتاح کنند.»
درباره راه‌اندازی سفارت ایران در کوبا نیز ولایتی ابتدا به ملاقات با سفیر کوبا در تهران در ۵ خرداد ۱۳۶۱ اشاره کرده و گفته است: «در این دیدار عنوان کردم که در رابطه با سیاست خارجی ما در آمریکای لاتین، مرکزی و شمالی برای کشور کوبا اهمیت بسیاری قائل هستیم، لذا فردی که در نظر گرفته شده بسیار ارزنده و با تحصیلات عالیه دکتری در رشته طب است و یکی از افراد فعال و مؤثر در جریان انقلاب اسلامی ایران بوده است.»
وی سپس گفته است: در ملاقات و مذاکره با وزیر خارجه کوبا در روز ۱۱ خرداد ۱۳۶۱ دکتر مصطفی مخلصی را به‌عنوان اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در کوبا به وزیر خارجه این کشور معرفی کردم.
آیین گشایش سفارت جمهوری اسلامی ایران در هاوانا در روز جمعه ۱۴ خرداد ۱۳۶۱ با حضور ولایتی برگزار شد که او نوشته است: «همزمان با این رخداد مهم باران سیل‌آسایی در هاوانا می‌بارید.»
** همراهان ولایتی در سفر به هند؛ از رفیق‌دوست تا عارف
ولایتی اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۱ سفری ۵روزه به کشور هند داشت و در آن سفر با بسیاری از مقامات آن کشور دیدار و گفتگو کرد. برخی از مسئولان ایران نیز در قالب کمیته‌های سیاسی، اقتصادی، بازرگانی، منطقه‌ای، فرهنگی و پارلمانی در آن سفر حضور داشتند.
در کمیسیون سیاسی آقایان حسین شیخ‌الاسلام، حسن اسدی‌لاری سفیر ایران در هند، محمدمهدی آخوندزاده کاردار موقت ایران در هند و محمد نعیمی‌پور کارمند اداره پژوهش‌های وزارت امور خارجه حضور داشتند.
دیدار ولایتی، رفیق‌دوست مسئول تدارکات سپاه و اعضای کمیته نظامی ایران با وزیر دفاع هند
اعضای کمیسیون اقتصادی نیز آقایان محمدحسین عادلی مدیرکل امور اقتصادی وزارت امور خارجه، فلاح مدیرکل وزارت بازرگانی، عسگراولادی رئیس اتاق بازرگانی و… بودند.
اعضای کمیسیون نظامی محسن رفیق‌دوست مسئول تدارکات سپاه، سرهنگ اعتمادی معاون وزیر دفاع، ناخدا بایندر از ستاد مشترک ارتش، سرهنگ عطاریان از وزارت دفاع، سرهنگ تبریزی رئیس صنایع دفاعی وزارت دفاع، سرهنگ کشواد از ستاد مشترک و… بودند.
گفتنی است ناخدا بایندر فرزند یا نوه ناخدا بایندر است که در جنگ جهانی دوم در برابر ارتش متجاوز انگلیسی ایستاد و به شهادت رسید. سرهنگ عطاریان نیز از نفوذی‌های حزب توده بود که در سال ۶۲ دستگیر شد.
در کمیته فرهنگی نیز محمدرضا عارف معاون وزارت فرهنگ و آموزش عالی و در کمیته پارلمانی ـ حقوقی سیدرضا زواره‌ای نماینده مجلس شورای اسلامی که در هفتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری کاندیدا شد، حضور داشتند.
ولایتی در آن سفر دیداری با وزیر دفاع هند داشت و در خصوص همکاری‌های نظامی و خریدهای تسلیحاتی نیز گفتگوهایی داشتند.
البته در آن سفر موضوع خرید فیلم هندی نیز مطرح شد. ولایتی در خاطراتش گفته است که در ملاقات با وزیر اطلاعات و انتشارات هند گفتم که «تمایل داریم تعدادی فیلم‌های تلویزیونی از کشور شما بخریم و متقابلاً فیلم‌هایی در رابطه با شرح فرهنگ جدید ما و انقلاب اسلامی در اختیار شما قرار دهیم.»
** گفتگو با مقامات هندی به‌زبان فارسی
ولایتی در آن سفر پنج‌روزه به هند، توجه ویژه‌ای به زبان فارسی به‌عنوان فصل مشترک دو ملت ایران و هند داشت. هدایت‌الله خان معاون رئیس‌جمهور و رئیس مجلس عالی هند در دیدار ولایتی گفت: «اجداد من و همچنین خانواده‌ام همگی به‌فارسی تکلم می‌کردند و ادبیات فارسی از جمله اساتیدی چون سعدی، حافظ و مولانا تأثیر عجیبی بر رفتار و عادات مردم هند گذاشته است… در حال حاضر نیز تدریس زبان فارسی در دانشگاه‌های هند معمول است، ولی توده مردم کمتر به آن تکلم می‌نمایند.»
ولایتی در خصوص آن دیدار نوشته است: «مذاکرات با آقای هدایت‌الله خان در محیط بسیار صمیمی انجام شد به‌طوری که ایشان بخشی از سخنان خود را به‌زبان فارسی بیان کردند.»
ولایتی و هدایت‌الله خان معاون رئیس‌جمور و رئیس مجلس عالی هند که می‌گفت "اجدادم و خانواده‌ام همگی به‌زبان فارسی تکلم می‌کردند"
وزیر امور خارجه کشورمان در دیدار با وزیر اطلاعات و انتشارات هند نیز به موضوع زبان فارسی اشاره کرد و گفت: «کتابی داریم به‌نام کلیله و دمنه که از هند آمده و نقش مهمی در زبان فارسی دارد. متقابلاً پس از آمدن اسلام به ایران مردم ایران واسطه‌ای شدند برای گسترش فرهنگ اسلامی در هند، به‌طوری که زبان مذهبی مسلمانان هند زبان فارسی است.»
خانم ایندیرا گاندی نخست‌وزیر هند نیز در دیدار ولایتی گفت: «در زبان ما لغات فارسی بسیاری وجود دارد که حتماً تشخیص داده‌اید.»
وزیر فرهنگ هند نیز در دیدار ولایتی به بیان چند جمله‌ای به زبان فارسی پرداخت و گفت: «چند سال پیش ملاقاتی داشتم با اشخاصی از ایران در کشوری اروپایی، چند جمله‌ای به فارسی گفتم، آن‌ها به من جواب دادند که فارسی عوض شده است، آیا این درست است؟» ولایتی هم پاسخ داد: «طبیعی است که زبان کلاسیک با زبان محاوره تفاوت داشته باشد. مردم هند عادت کرده‌اند که فارسی را از زبان سعدی و حافظ یاد بگیرند، ولی شاید فارسی از معدود زبان‌هایی است در دنیا که از قرن هفتم هجری تا زمان حال که قرن چهاردهم است کمترین تغییر را داشته است.»
انتهای پیام/+
