مشاور وزیر اقتصاد با بیان اینکه عدد ۱۵ درصدی جبران هزینه‌های نانوایان تا پایان مرداد متناسب‌سازی خواهد شد، گفت: در فاز اول اجرای طرح نسبت به برخی موارد متقلبانه با تسامح برخورد کردیم اما این رفتارها امکان پیگیری قضایی دارد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، طی ما‌ه‌های اخیر دولت سیزدهم اقدامات را در خصوص ساماندهی و هوشمندسازی آرد یارانه‌ای آغاز کرده است. مسئولان دولت تاکید دارند که اساس طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد بر عدم افزایش قیمت نان برای مصرف‌کننده نهایی است.
با توجه به این موضوع فاز اول اجرای این طرح که استقرار دستگاه‌های کارتخوان هوشمند بوده است تا حد زیادی انجام شده است. برای بررسی بیشتر این موضوع با محمد جلال مشاور وزیر اقتصاد گفتگو شده است. در قسمت اول این مصاحبه به مواردی از جمله همکاری چهار وزارتخانه در راستای اجرای طرح مدیریت هوشمند آرد، جزئیات فاز دوم طرح، تسهیل شرایط دریافت مجوز نانوایی‌ها و شناورسازی سهمیه آرد نانوایان در فاز دوم پرداخته شد و در اینجا بخش دوم این مصاحبه را می‌خوانید.
عدم حذف امکان خرید نقدی نان از نانوایی‌ها/ هیچ تغییری در سمت مردم نخواهیم داشت
تسنیم: با توجه به اینکه دولت در حال اجرای طرح ساماندهی یارانه آرد است و گفته شده که نانوایان در این طرح نان را به قیمت سال ۱۴۰۰ خواهند فروخت، آیا تغییر در سمت مردم رخ خواهد داد و اینکه امکان خرید نقدی نان حذف خواهد شد؟
جلال: در سمت مردم باید به این نکته توجه داشت که مردم با هیچگونه تنش قیمتی در این طرح مواجه نخواهند شد. بنابراین است که خرید مردم از نانوایی‌ها با کارت بانکی صورت بگیرد. با توجه به اینکه پس از کرونا(از اسفند ماه ۱۳۹۸) خرید نان از طریق کارت‌های بانکی عمومیت داشت و سواد عمومی نیز در این خصوص وجود دارد، در نتیجه نگرانی در اجرای این الگو براساس زیرساخت پرداخت الکترونیکی و کارت‌های بانکی وجود نداشت.
بنابراین در زیر ساخت مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان که با عنوان مهیا شناخته می‌شود، رویکرد اصلی خرید مبتنی بر کارت‌های بانکی است تا امکان پردازش اطلاعات وجود داشته باشد. خرید نقدی در رویکرد این طرح جایی ندارد چرا که امکان سنجش را از بین می‌برد. اما به هر حال ممکن است در فرآیند خرید به هر دلیل امکان پرداخت الکترونیکی وجود نداشته باشد. ممکن است خریدار امکان دسترسی به کارت بانکی را نداشته باشد.
ما به عنوان یک رویکرد استثنایی و نه یک رویکرد دائمی امکانی را در نظر گرفتیم که براساس نانوا یکی از کارت‌های بانکی خود را در سامانه ثبت می‌کند و وقتی فرد مراجعه کند و بخواهد با پول نقد خرید نان را انجام دهد، نانوا از طرف آن فرد کارت بانکی خود را مورد استفاده قرار می‌دهد.
به این ترتیب دیگر نانوایان نگرانی در خصوص عدم ثبت فروش نقدی نخواهند داشت. ضمن اینکه در این فرآیند به این دلیل که نانوا کارت خود را به ثبت رسانده، تکرار خرید با یک کارت رفتار غیرمتعارف محسوب نخواهد شد.
به طور عمومی اگر با استفاده از یک کارت بیش از یک حد معین خرید انجام شود، تحت عنوان رفتار نامتعارف شناخته می‌شود. در این صورت آن تراکنش‌ها از عملکرد نانوا کنار گذاشته می‌شود، ضمن اینکه نانوا نمره منفی دریافت می‌کند از رتبه اعتباری او کاسته می‌شود. در صورت تکرار چنین مواردی برخوردهای قانون نیز انجام خواهد شد.
افزایش ۱۵ درصد تعیین شده برای جبران هزینه نانوایی‌ها تا پایان مرداد
تسنیم: با توجه به مواردی که ذکر شد، طرح از چه زمانی وارد فاز اجرایی می‌شود؟ ضمن اینکه هم اکنون در برخی نانوایی‌ها شاهد استفاده از دستگاه‌های هوشمند نیستیم، چه راهکاری برای این مسئله پیش‌بینی شده است؟
جلال: هماهنگی و برنامه‌ریزی اجرای طرح هوشمنده‌سازی تخصیص آرد یارانه‌ای با همکاری وزارت کشور، وزارت اقتصاد، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت انجام می‌شود. زمانی می‌توانیم بگوییم که طرح اجرایی شده که دستورالعمل‌های مربوطه تدوین و منتشر شود. در زمان حاضر جلسات مربوط به تدوین دستورالعمل‌ها برگزار می‌شود.
هم‌اکنون بسیاری از نانوایان کارتخوان‌های هوشمند را دریافت کردند اما عده‌ای آن را کنار گذاشته و از همان دستگاه‌های کارتخوان قبلی خود استفاده می‌کنند که البته تعداد آنها کم است. برخی نانوایان نیز در کنار کارتخوان هوشمند خود از کارتخوان‌های قبلی نیز استفاده می‌کنند. عده‌ای نیز کارتخوان‌های هوشمند را به عنوان مبنای اصلی فروش نان خود قرار داده‌اند که اغلب نانوایی‌ها نیز به همین نحو عمل می‌کنند.
نانوایانی که از کارتخوان هوشمند استفاده می‌کنند تا ۱۵ درصد از دولت کمک هزینه دریافت می‌کنند. دولت اعلام کرد که افزایش قیمت نان نخواهیم داشت اما نانوایی‌ها افزایش هزینه داشتند در نتیجه این ۱۵ درصد پرداخت می‌شود تا برخی هزینه‌های مربوط به دستمزد و اجاره را پوشش دهد.
در فاز اول که هم‌اکنون در آن قرار داریم، دستگاه‌های کارتخوان هوشمند نصب شده اما هیچ تغییری در سمت نانوا رخ نداده است. رویکرد کلی در این فاز از اجرای طرح، انجام اقدامات کارشناسی برای تعیین هزینه افزایش دستمزد و اجاره بها در هر استان بوده است تا عدد ۱۵ درصدی که به آن اشاره شد ترمیم شود.
برای آنکه کسب و کار نانوایی‌های سنتی اقتصادی باشد، دولت با همکاری چندین وزارتخانه چارچوب کارشناسی برای ترمیم پوشش هزینه‌ای انجام می‌دهد. پس از این موضوع ایده شناورسازی یا متناسب‌سازی دسترسی نانوایان به آرد یارانه‌ای برای حمایت از نانوایان متعهد و محدودسازی دسترسی به آرد برای مصارف غیر از تولید نان یا انحراف از شبکه قرار است پیاده‌سازی می‌شود. این متناسب‌سازی نیز براساس عملکرد نانوایان در دستگاه‌های کارتخوان هوشمند انجام خواهد شد. هر کدام از این موارد که نهایی و دستورالعمل‌های آن فراهم شود به صورت جداگانه اطلاع‌رسانی خواهد شد.
رفتارهای متقلبانه کاملا مستند و قابل پیگیری قضایی است/ در فاز اول با تسامح برخورد کردیم
جلال: در زمان استقرار کارتخوان‌های هوشمند با تسامح مدیریت کار جلو برده شد. کاملا متوجه اینکه ممکن است برخی تراکنش‌ها غیرواقعی باشند، از یک کارت چند بار در روز تراکنش انجام شود یا اینکه به جای یک قرص نان ویژه که مشتری خریده است چند قرص نان ساده ثبت شود، هستیم و این پدیده‌ها به راحتی از طریق سامانه قابل شناسایی است.
این موارد امکان پیگیری قضایی دارد در نتیجه تقاضای ما از نانوایان این است که بنای خود را براین اساس نگذارند که رفتار متقلبانه داشته باشند چرا که رفتار آنها کاملا مستند خواهد شد. از ماه جاری با رفتارهای خارج از عرف برخورد خواهیم کرد. الگوی انتخاب شده در این مدل الگوی انطباق با رفتارهای متعارف است که متناسب با هر منطقه متفاوت است.
داده‌های مورد نیاز نظیر تعداد تراکنش فروش نان، مبلغ تراکنش، تنوع کارت‌های بانکی، فواصل تراکنش‌های خرید و میزان تولید نان در نانوایی‌های هر منطقه در سامانه موجود است و کشف تقلب یا رفتار نامتعارف به سادگی رخ می‌دهد. شناسایی موارد تقلب سبب کاهش رتبه اعتباری نانوا خواهد شد که سبب ضرر آنها در آینده خواهد شد.
بنابراین توصیه می‌کنیم که نانوایان به هیچ وجه به سمت ابداعات و نوآوری‌های رفتارهای متقلبانه نروند چرا که قطعا متضرر خواهند شد. وقتی از یک سیستم هوشمند صحبت می‌کنیم به این معنا است که کلیه رفتارها می‌توانند تولید داده کنند. به طور مثال کارت کشیدن یا نکشیدن در یک نانوایی، فواصل تراکنش‌ها و مبالغ آنها داده تولید می‌کند.
تحلیل‌های ما نشان می‌دهد که تعداد بسیار کمی از نانوایان به دنبال سوءاستفاده هستند و در رفتارهای متقلبانه نسبتا بزرگ عدد بسیار کمی را مشاهده کردیم.
تشدید سخت گیری دولت در مقابله با موارد تقلب نانوایی‌ها تا پایان تابستان/ فرمول محاسبه هزینه جبرانی نانوایی‌ها چیست؟
تسنیم: با توجه به اینکه عدد ۱۵ درصدی جبران هزینه‌های نانوایی‌ها تا پیش از این به صورت عمومی اعلام نشده بود، این پرداختی‌ها از چه زمانی به نانوایان انجام شده و چگونه محاسبه می‌شود؟
جلال: بازگشت ۱۵ درصدی که به آن اشاره شد از ابتدای طرح برقرار بوده است. در حقیقت از روز اولی که کارتخوان هوشمند برای نانوا نصب و راه‌اندازی می‌شود در پایان هر شب مبتنی بر عملکرد آن روز(تعداد پخته شده) ۱۵ درصد به عنوان افزایش هزینه‌ها محاسبه و به حساب نانوا وارزی می‌شود.
برای محاسبه این عدد تعداد نان پخته شده نانوایی در روز، در قیمت همان نوع نان در نانوایی‌های نوع یک ضرب می‌شود و سپس ۱۵ درصد رقم به دست آمده در پایان هر شب به حساب نانوایان واریز می‌شود. قرار است این عدد ۱۵ درصد در پایان مرداد و یا ابتدای شهریور افزایش پیدا کند و ترمیم شود.
تنها ابهامی که ممکن است نانوایان با آن مواجه شده باشند این است که احساس کرده باشند درصد پرداختی به آنها کمتر از ۱۵ درصد بوده است. علت این موضوع نیز این است که به فرمولی که به آن اشاره شد واقف نیستند. فارغ از بحث اینکه نانوایی نوع یک(گندم ۶۶۵ تومانی) باشد یا نوع دو(گندم ۹۰۰ تومانی) تعداد نان فروخته شده ثبت شده در کارتخوان در قیمت نان نوع یک در آن منطقه خواهد شد.
نکته‌ای که وجود دارد این است که در ماه جاری پردازش داده‌های کارتخوان‌های هوشمند با جدیت و سختگیری بیشتری انجام خواهد شد. در این بین تراکنش‌های متقلبانه حذف و برای اعتبار نانوا نیز نمره منفی در نظر گرفته خواهد شد.
نانوایی آزاد پز نخواهیم داشت/ دولت حق قیمت‌گذاری در حوزه نان را دارد
تسنیم: با در نظر گرفتن این موضوع که از این پس عرضه نان با استفاده از دستگاه‌های هوشمند و با یک نرخ مشخص انجام خواهد شد، نانوایی‌های آزادپز به صورت کامل حذف خواهد شد؟
جلال: کارتخوان‌های هوشمند به نوعی طراحی شدند که خریدار مبلغ وارد نمی‌کند بلکه صرفا نوع و تعداد نان را تعیین می‌کند. این بدین معنا است که قیمت به صورت متمرکز اعمال می‌شود.
این موضوع کمک می‌کند تا آشفتگی قیمت‌ها کاهش پیدا کند. وقتی یارانه آرد توسط دولت تامین می‌شود و قیمت آن بسیار پایین‌تر از قیمتی است که برای مصارف صنف و صنعت تعیین شده، دولت خود را در جایگاه قیمت‌گذاری می‌بیند چرا که مواد اولیه بسیار ارزانی را در اختیار نانوایی‌ها قرار می‌دهد.
منطق قیمت‌گذاری در حوزه نان منطقی بوده که در گذشته نیز وجود داشته است. واژه آزاد از سال ۱۳۹۰ مطرح شد. در آن زمان گندم ۹۰۰ تومانی گندم آزاد و گندم ۶۶۵ تومانی گندم یارانه‌ای محسوب می‌شد. این دو نرخ از سال ۱۳۹۰ حفظ شد. امروز که دولت گندم را به قیمت ۱۲ هزار تومان خریداری می‌کند ما همچنان به گندم ۹۰۰ تومانی، گندم آزاد می‌گوییم.
در نتیجه واژه آزاد غلط است و هر دوی این موارد گندم یارانه‌ای دریافت می‌کنند که تحت آرد یارانه‌ای نوع یک و دو از آنها یاد می‌کنیم. بنابراین مفهوم آزاد پزی وجود ندارد. ما تنها تعداد محدودی واحد نان سنتی داریم که واقعا آزاد پز هستند و در شهرهای بزرگ فعالیت دارند که موضوع طرح نیز نیستند.
موضوع دیگر این است که بحث نانوایی آزاد پز بیشتر در خصوص نان سنگک وجود دارد. نان سنگک به نیروی انسانی و زمان بیشتری در فرآیند تولید نیاز دارد. ضمن اینکه نان مرغوبی است که بعضا مردم نسبت به آن اقبال دارند. نانوایانی که به نرخ معترض هستند یا نانوایی آنها در محلی مستقر شده که نرخ اجاره آنها بالاتر از سایر مناطق شهری است، نرخ دیگری برای آنها تعیین می‌شود و به منظور اینکه این نرخ توجیه پذیر باشد معمولا افزوده‌ای به نان اضافه می‌کنند.
سهم ۱۰ درصدی نان سنگک از سبد استفاده مردم/ نان لواش بالاترین سهم را در استفاده از آرد دولتی دارد
جلال: مردم نیز اگر اعتراضی نسبت به این موضوع نداشته باشند خرید خود را انجام می‌دهند اما از نظر آمار مصرف نان سنگک که این مسئله بیشتر در خصوص آن موضوعیت دارد، نان سنگک تنها ۱۰ درصد سهم مصرف آرد یارانه‌ای را به خود اختصاص داده است. بیشترین مصرف نان در کشور مربوط به نان لواش با سهم حدود ۴۰ درصد است. حدود ۲۵ درصد انواع نان بربری و حدود ۲۵ درصد نیز انواع نان تافتون است.
انواع نان در کارتخوان‌های هوشمند قابل تعریف است. نان لواش و تافتون معمولا تنوعی ندارد اما نان بربری و سنگک تنوع دارد بنابراین چند نوع در کارتخوان‌های مربوط به آنها تعریف شده است. عرضه خارج از نرخ نیز تخلف است و مسئولیت برخورد با این موارد نیز مربوط به تعزیرات حکومتی و جهاد کشاورزی است.
وقتی زیرساخت استقرار زیرساخت رخ می‌دهد، به این دلیل که سیاست قیمتی متمرکز می‌شود، حاکمیت امکان تعیین قیمت متناسب با شرایط هر منطقه‌ای را به صورت عملیاتی خواهد داشت. در حال حاضر نیز نظام نرخنامه‌های موجود در هر استان متناسب با متنوع هزینه‌های دستمزد و اجاره متفاوت است و توسط شورای آرد و نان استان‌ها تعیین و توسط سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان تایید می‌شود.
اینگونه نیست که در کشور یک نرخ نان مستقل داشته باشیم اما در زیر ساخت جدید اعمال نرخنامه‌ای که به تصویب می‌رسد به صورت سیستمی در کارتخوان‌های هوشمند اعمال خواهد شد. در صورتی که رفتار متقلبانه نیز شکل بگیرد، اطلاعات فروش بر روی رسید کاغذی برای مشتری مشخص خواهد بود و می‌تواند معترض شود چرا که جنبه سو استفاده نانوا را دارد.
ضمن اینکه بحث پردازش اطلاعات نیز وجود خواهد داشت و در صورت تداوم رفتار متقلبانه امکان برخوردهای بعدی وجود خواهد داشت. نکته سوم نیز این است که دولت قصد دارد که موضوع جبران هزینه‌ها را در اولویت اول پیگیری کند تا رفتارهای خارج از چارچوب را به حداقل برسانیم. در حقیقت دولت در اینجا تلاش می‌کند تا وظیفه خود را به صورت کامل انجام دهد و در صورتی که نانوا نیز به رفتار خود را اصلاح نکند برخوردهای لازم انجام می‌شود.
کاهش محدودیت‌های دسترسی نانوایان به آرد یارانه‌ای با اجرای صحیح طرح هوشمند یارانه آرد
تسنیم: محدودسازی جدی دسترسی به آرد یارانه‌ای از چه زمانی اجرا می‌شود؟
جلال: در حال حاضر انحراف مصارف آرد یارانه‌ای افزایش قیمت در قنادی‌ها و نان فانتزی‌ها را جبران می‌کند. البته ما قائل به این هستیم که نان فانتزی و نان صنعتی باید وارد عرصه رقابت با نان سنتی بشوند و باقی بمانند. بنابراین باید ساز و کاری طراحی شود که افزایش قیمتی که برای آنها رخ داده سبب نشود که نان فانتزی از سبد مصرف آنها حذف شود.
در آینده هدف کاهش دور ریز نان می‌تواند با رقابت بین نانوایی‌های سنتی، فانتزی و صنعتی محقق شود. در نتیجه برای این موضوع تدبیر جداگانه‌ای در نظر گرفته خواهد شد.
این موضوع در تابستان امسال محقق خواهد شد و تلاش ما براین است که چارچوب آن را تا پایان مرداد و یا ابتدای شهریور آماده شود. نانوایان نیز جداگانه با اطلاع‌رسانی‌های موردی و پیامکی در جریان این دستورالعمل‌ها قرار خواهند گرفت. برای نانوایانی که به درستی عمل کنند هیچ گونه محدودیتی ایجاد نمی‌شود ضمن اینکه محدودیت‌های قبلی نیز کاهش می‌یابد. در مورد دستورالعمل‌ها نیز با توجه به هماهنگی که بین چهار وزارتخانه وجود دارد دیگر نیازی به مصوبه هیئت وزیران نیست.
ایجاد رقابت در ثبت تراکنش‌ها در دستور کار دولت است
تسنیم: برخی شرکت‌ها تمایل دارند که در بحث ثبت تراکنش‌ها مشارکت داشته باشند، آیا در این خصوص تصمیمی اتخاذ شده است؟
جلال: در بحث استقرار پایانه‌های هوشمند این موضوع که بتوانیم یک فضای رقابتی را در ثبت تراکنش‌ها داشته باشیم مورد توجه خواهد گرفت اما در این مدت به دلیل اینکه تمرکز اصلی بر روی تحلیل تراکنش‌ها و هوشمندسازی فرآیند بود، تین موضوع در اولویت پیگیری نبوده است.
در زمان حاضر پس از جلساتی که در این خصوص برگزار شده هماهنگی‌های لازم انجام شده است و بانک عامل در حال تدوین شیوه‌نامه‌های مربوطه است.
اجرای طرح هوشمند سازی نان با سرمایه‌گذاری بانک عامل
تسنیم: گفته شده بود که بودجه اجرای طرح مدیریت هوشمندسازی یارانه آرد ۹۰۰ میلیارد تومان تعیین شده است، با توجه به اینکه وزارت اقتصاد به عنوان وزارتخانه اصلی در حوزه اجرای طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد در نظر گرفته شده است، چه بودجه‌ای برای این منظور در نظر گرفته شده است؟
جلال: این عدد در یکی از استان‌های کشور اعلام شد که آن را تکذیب می‌کنیم. اجرای این الگو با سرمایه‌گذاری بانک عامل رخ داده است و دولت بابت استقرار کارتخوان‌های هوشمند هیچ بودجه‌ای را اختصاص نداده است.
پیش‌بینی کاهش ۳۰ درصدی مصرف آرد یارانه‌ای با مدیریت هوشمند یارانه نان
تسنیم: در حال حاضر مصرف گندم کشور رقمی حدود ۱۰ میلیون تن است. با اجرای کامل این طرح پیش‌بینی می‌کنید که تا چه حدی مصرف گندم کاهش پیدا کند؟
جلال: برآورد ما صرفه‌جویی ۳۰ درصدی در مصرف آرد است که برابر ۳۵ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی سالانه در یارانه آرد خواهد بود مجموع یارانه آرد نیز حدود ۱۳۰ هزار میلیارد تومان است.
انتهای پیام/
